समग्र जीवनपट

भारतीय संगीताच्या सोनेरी इतिहासाचा शिलेदार - संगीतकलानिधि मास्टर कृष्णराव फुलंब्रीकर!

जन्म व बालपण

श्री. कृष्णाजी गणेश फुलंब्रीकर म्हणजेच संगीतकलानिधि मास्टर कृष्णराव उर्फ मास्तर कृष्णराव किंवा कृष्णा मास्तर (नुसते 'मास्तर' हे नाव अधिक प्रचलित) यांचा जन्म २० जानेवारी १८९८ रोजी देवाची आळंदी येथे आजोळी सौभाग्यवती मथुराबाई फुलंब्रीकर यांच्या पोटी झाला. मास्तरांचे घराणे वेदपठण करणाऱ्या देशस्थ यजुर्वेदी ब्राह्मणांचे. मराठवाड्यातील 'फुलंब्री' हे मास्तरांच्या घराण्याचे मूळ गाव असून वेदपठण करणारे याअर्थी 'पाठक' हे मूळ आडनाव होते. या घराण्यातील मास्तरांच्या तीन पिढ्या आधीचा ज्ञानी, वेदमूर्ती असा पूर्वज एकदा फ़ुलंब्री गावाहून पुणे येथे श्रीमंत नानासाहेब पेशवे यांच्यासमोर वेदपठण करण्याकरिता आला. पर्वती पायथ्याशी भरत असलेल्या रमण्यात पेशवे सरकार विद्वान ब्राह्मणांची विद्वत्ता पारखून त्यांचा मानसन्मान करायचे. त्या वेदमूर्तींनी पेशवे सरकारांना सुस्वर व स्पष्ट आवाजात वेदांमधील ऋचा म्हणून दाखवल्या. मग नानासाहेब पेशवे सरकारांनी खुश होऊन त्या वेदज्ञानी पूर्वजाचा यथोचित आदरसत्कार करून त्यास 'आजपासून आपण फुलंब्रीकर म्हणून ओळखले जाल," अशा शब्दांत गौरविले. या घटनेमुळे मास्तरांच्या घराण्याचे मूळ आडनाव जे पाठक होते ते बदलून 'फुलंब्रीकर' असे झाले. तेव्हापासून तो पूर्वज पुणे येथे स्थायिक झाला. तसेच त्यांच्या पुढील पिढ्यापण पुणे येथे स्थायिक झाल्या. मास्तरांचे वडिल श्री. गणेशपंत हे देखील वेदमूर्ती होते; परंतु दुर्दैवाने मास्तरांचे मौजीबंधन व्हायच्या आधीच अकाली त्यांचे पितृछत्र हरपले. त्यामुळे घरची परिस्थिती अत्यंत हलाखीची झाली.

संवाद व संपर्क

अनुसरण करा